Yaygin agri, yorgunluk, uyku bozukluklari ve bunun gibi birçok yakinmanin yasandigi yumusak doku romatizmasi fibromiyalji, ciddi is gücü kaybina ve günlük yasam aktivitelerinde bozulmaya yol açarak yasam kalitemizi olumsuz etkiliyor. Kas romatizmasi olarak da adlandirilan bu hastaligin detaylarini inceledik.
Irem Orhan
Toplumda görülme orani yüzde 2 ile 4 arasinda degisen ve kadinlarda erkeklere oranla üç kat daha fazla rastlanan fibromiyalji, en çok 22-55 yas arasi bireyleri etkiliyor. Ve yapilan çalismalar gösteriyor ki; yogun, stresli mesleklerde çalisan ve isini sevmeden yapanlar büyük risk altinda. Eklem ve kaslarda agri ve sislik, ishal veya kabizlik, duygusal degisiklikler ve hafiza problemleri gibi çok çesitli belirtileri olan bu kas romatizmasina dair merak edilenleri Sisli Florence Nightingale Hastanesi'nden Doç. Dr. Zeynep Erdogan Iyigün'e sorduk.
​RISK FAKTÖRLERI NELER?
Fibromiyaljinin olusum nedenleri henüz tam olarak bilinmese de hastaligin ortaya çikmasi konusu etrafinda çesitli teoriler mevcut. Bunlardan ilki genetik faktörler ve ailesel yatkinlik olarak açiklanirken, ikincisi çevresel faktörler, üçüncüsü ise hormonal bozukluklar oluyor. Bu dogrultuda fibromiyalji hastalarinin birinci derece yakinlarinda hastalik görülme oraninin digerlerine göre sekiz kat daha fazla oldugu söyleniyor. Çevresel faktörler için yapilan çalismalarda fibromiyalji konusunda bazi viral enfeksiyonlarin, fiziksel travmalarin ve duygusal stresin sorumlu olabilecegi ortaya konuyor. Hormonal bozukluklar konusunda ise; agrinin hissedilmesinde sorumlu olan hormonlarin fibromiyaljili hastalarda daha düsük seviyelerde oldugunu gösteren çalismalar bulunuyor. Tüm bunlarin isiginda; genetik faktörlerin, çevresel faktörlerin veya hormonal bozukluklarin bir veya birkaçinin birlikte olmasinin beynin agri algisinda degisime yol açarak fibromiyalji hastaligina sebep oldugu düsünülüyor.
Belirtilerden kas-iskelet sistemi ile iliskili olanlar; eklem ve kaslarda agri ve sislik hissi olarak ortaya çikar. Agrilar vücutta yaygin olarak hissedilir ve özellikle sabahlari, stresli günlerde ve soguk havalarda artis gösterir. Kas-iskelet sistemi disi belirtiler; yorgunluk, uyusukluk, sabah tutuklugu, uyku bozukluklari olarak siralanabilir. Hastalar genellikle uyku bozukluklarini "Gece çok uyusam bile yorgun ve hiç uyumamis gibi kalkiyorum" seklinde tanimlar. Eslik eden belirtiler ise duygusal degisiklik ve depresyon, migren ve gerilim tarzi bas agrilari, ishal veya kabizlik, adet dönemi agrilari, gözlerde kuruluk hissi, el veya ayaklarda renk degisiklikleri, hafiza problemleri, huzursuz bacak sendromu, uyku apnesi seklinde siralanabilir.TAMAMLAYICI TEDAVILER
Ilaçsiz tedavi yöntemleri arasinda egzersizler, fizik tedavi uygulamalari, davranisçi ve bilissel tedavi yöntemleri ilk siralarda yer aliyor. Yapilan çalismalar gösteriyor ki; egzersiz tedavilerinin hastaligin iyilesmesindeki önemi büyük. Özellikle aerobik egzersiz adi verilen kalp atim hizinda artis saglayan tempolu egzersizler hastaligin tedavisinde vazgeçilmezler arasinda. Yürüyüs, yüzme ve bisiklet bu egzersizler için iyi birer örnek. Bununla beraber yoga, tai chi gibi egzersizler hastalarin hem gevsemesine hem de agrilarinin azalmasinda etkili oluyor. Egzersizler en az haftada üç gün olmak üzere düzenli yapilmali ve egzersiz programi kisiye özel olmali. Fizik tedavi uygulamalarinin agrilari azaltmada etkili oldugu söyleniyor. Tamamlayici tip yöntemleri arasinda ise akupunktur, en sik kullanilan yöntem.
TESHIS ASAMASI
Fibromiyalji tanisi, hastanin belirtileri ve bu belirtilerin siddetini degerlendiren bir takim ölçeklerle hastanin muayenesinin degerlendirilmesi sonrasi klinik olarak konur. Diger romatizma türlerinden farkli olarak fibromiyaljide teshis için özel bir kan ya da görüntüleme testi bulunmuyor. Ancak fibromiyalji hastaligi vitamin eksiklikleri, hormonal eksiklikler ve fazlaliklar, romatizmal hastaliklar ve hatta kanserler gibi birçok hastalikla karisabilecegi için bu gibi durumlari tespit amaçli bazi testler yapiliyor. Tanida kullanilmak üzere gelistirilen manyetik rezonans gibi bir takim görüntüleme yöntemleri ve laboratuvar testlerinin ise henüz klinik deneme asamasinda oldugu belirtiliyor.
​TEDAVI SÜRECI NASIL ISLER?
Fibromiyalji tedavilerinde, yasanan agri ve yorgunlugu azaltarak kisinin is ve sosyal yasaminda kaliteyi artirmak hedeflenir. Ve tedavideki belki de en önemli konu istikrardir. Kisinin doktoruna güvenmesi ve tedavisini asla yarim birakmamasi gerekir. Çünkü yarim birakilan tedaviler hastaligin siddetini artirip tedaviyi daha da zora sokar. Vurgulanan diger bir nokta ise; tedavinin hastaya özel olmasi ve tedavi planlama esnasinda hastanin görüs ve beklentilerinin dikkate alinmasidir.
​ILAÇ TEDAVILERI
Fibromiyalji hastaliginin çesitli sistemleri etkileyen çok fazla belirtisi oldugundan kullanilacak ilaç tedavileri de genellikle degisiklik gösterir. Kisinin en çok etkilendigi belirtiye göre ilaç tedavisi seçilebildigi gibi bazen birkaç ilacin beraber kullanimi gerekebilir. Kullanilmakta olan ilaçlar arasinda agri kesiciler, antidepresanlar ve kronik agriya yönelik bazi antikonvülzan denen epilepsi ilaçlari yer alir.
Kisinin hastaligi konusunda agriyi azaltan yöntemleri bilip uygulamasi, düzenli uyku ve düzenli beslenmeyle birlikte stresi azaltan yöntemler gelistirmesi, hastalikla bas etme sürecinde önemli yere sahip.
Irem Orhan
Toplumda görülme orani yüzde 2 ile 4 arasinda degisen ve kadinlarda erkeklere oranla üç kat daha fazla rastlanan fibromiyalji, en çok 22-55 yas arasi bireyleri etkiliyor. Ve yapilan çalismalar gösteriyor ki; yogun, stresli mesleklerde çalisan ve isini sevmeden yapanlar büyük risk altinda. Eklem ve kaslarda agri ve sislik, ishal veya kabizlik, duygusal degisiklikler ve hafiza problemleri gibi çok çesitli belirtileri olan bu kas romatizmasina dair merak edilenleri Sisli Florence Nightingale Hastanesi'nden Doç. Dr. Zeynep Erdogan Iyigün'e sorduk.
​RISK FAKTÖRLERI NELER?
Fibromiyaljinin olusum nedenleri henüz tam olarak bilinmese de hastaligin ortaya çikmasi konusu etrafinda çesitli teoriler mevcut. Bunlardan ilki genetik faktörler ve ailesel yatkinlik olarak açiklanirken, ikincisi çevresel faktörler, üçüncüsü ise hormonal bozukluklar oluyor. Bu dogrultuda fibromiyalji hastalarinin birinci derece yakinlarinda hastalik görülme oraninin digerlerine göre sekiz kat daha fazla oldugu söyleniyor. Çevresel faktörler için yapilan çalismalarda fibromiyalji konusunda bazi viral enfeksiyonlarin, fiziksel travmalarin ve duygusal stresin sorumlu olabilecegi ortaya konuyor. Hormonal bozukluklar konusunda ise; agrinin hissedilmesinde sorumlu olan hormonlarin fibromiyaljili hastalarda daha düsük seviyelerde oldugunu gösteren çalismalar bulunuyor. Tüm bunlarin isiginda; genetik faktörlerin, çevresel faktörlerin veya hormonal bozukluklarin bir veya birkaçinin birlikte olmasinin beynin agri algisinda degisime yol açarak fibromiyalji hastaligina sebep oldugu düsünülüyor.
Belirtilerden kas-iskelet sistemi ile iliskili olanlar; eklem ve kaslarda agri ve sislik hissi olarak ortaya çikar. Agrilar vücutta yaygin olarak hissedilir ve özellikle sabahlari, stresli günlerde ve soguk havalarda artis gösterir. Kas-iskelet sistemi disi belirtiler; yorgunluk, uyusukluk, sabah tutuklugu, uyku bozukluklari olarak siralanabilir. Hastalar genellikle uyku bozukluklarini "Gece çok uyusam bile yorgun ve hiç uyumamis gibi kalkiyorum" seklinde tanimlar. Eslik eden belirtiler ise duygusal degisiklik ve depresyon, migren ve gerilim tarzi bas agrilari, ishal veya kabizlik, adet dönemi agrilari, gözlerde kuruluk hissi, el veya ayaklarda renk degisiklikleri, hafiza problemleri, huzursuz bacak sendromu, uyku apnesi seklinde siralanabilir.TAMAMLAYICI TEDAVILER
Ilaçsiz tedavi yöntemleri arasinda egzersizler, fizik tedavi uygulamalari, davranisçi ve bilissel tedavi yöntemleri ilk siralarda yer aliyor. Yapilan çalismalar gösteriyor ki; egzersiz tedavilerinin hastaligin iyilesmesindeki önemi büyük. Özellikle aerobik egzersiz adi verilen kalp atim hizinda artis saglayan tempolu egzersizler hastaligin tedavisinde vazgeçilmezler arasinda. Yürüyüs, yüzme ve bisiklet bu egzersizler için iyi birer örnek. Bununla beraber yoga, tai chi gibi egzersizler hastalarin hem gevsemesine hem de agrilarinin azalmasinda etkili oluyor. Egzersizler en az haftada üç gün olmak üzere düzenli yapilmali ve egzersiz programi kisiye özel olmali. Fizik tedavi uygulamalarinin agrilari azaltmada etkili oldugu söyleniyor. Tamamlayici tip yöntemleri arasinda ise akupunktur, en sik kullanilan yöntem.
TESHIS ASAMASI
Fibromiyalji tanisi, hastanin belirtileri ve bu belirtilerin siddetini degerlendiren bir takim ölçeklerle hastanin muayenesinin degerlendirilmesi sonrasi klinik olarak konur. Diger romatizma türlerinden farkli olarak fibromiyaljide teshis için özel bir kan ya da görüntüleme testi bulunmuyor. Ancak fibromiyalji hastaligi vitamin eksiklikleri, hormonal eksiklikler ve fazlaliklar, romatizmal hastaliklar ve hatta kanserler gibi birçok hastalikla karisabilecegi için bu gibi durumlari tespit amaçli bazi testler yapiliyor. Tanida kullanilmak üzere gelistirilen manyetik rezonans gibi bir takim görüntüleme yöntemleri ve laboratuvar testlerinin ise henüz klinik deneme asamasinda oldugu belirtiliyor.
​TEDAVI SÜRECI NASIL ISLER?
Fibromiyalji tedavilerinde, yasanan agri ve yorgunlugu azaltarak kisinin is ve sosyal yasaminda kaliteyi artirmak hedeflenir. Ve tedavideki belki de en önemli konu istikrardir. Kisinin doktoruna güvenmesi ve tedavisini asla yarim birakmamasi gerekir. Çünkü yarim birakilan tedaviler hastaligin siddetini artirip tedaviyi daha da zora sokar. Vurgulanan diger bir nokta ise; tedavinin hastaya özel olmasi ve tedavi planlama esnasinda hastanin görüs ve beklentilerinin dikkate alinmasidir.
​ILAÇ TEDAVILERI
Fibromiyalji hastaliginin çesitli sistemleri etkileyen çok fazla belirtisi oldugundan kullanilacak ilaç tedavileri de genellikle degisiklik gösterir. Kisinin en çok etkilendigi belirtiye göre ilaç tedavisi seçilebildigi gibi bazen birkaç ilacin beraber kullanimi gerekebilir. Kullanilmakta olan ilaçlar arasinda agri kesiciler, antidepresanlar ve kronik agriya yönelik bazi antikonvülzan denen epilepsi ilaçlari yer alir.
Kisinin hastaligi konusunda agriyi azaltan yöntemleri bilip uygulamasi, düzenli uyku ve düzenli beslenmeyle birlikte stresi azaltan yöntemler gelistirmesi, hastalikla bas etme sürecinde önemli yere sahip.
